Onderzoek naar rol van overheid bij demonstraties
De Nationale ombudsman krijgt regelmatig klachten van demonstranten. Ook ziet hij dat er veel discussie is over hoe de overheid omgaat met demonstraties en wat de grenzen van het demonstratierecht zijn. Daarom start de ombudsman een onderzoek naar de vraag of en de manier waarop de overheid demonstraties belemmert of ontmoedigt. Het onderzoek zal naar verwachting begin 2026 worden afgerond.
In 2018 bracht de ombudsman het rapport Demonstreren, een schurend grondrecht? uit. Daarin concludeerde hij dat het gemeenten en de politie niet altijd lukt om het demonstratierecht te garanderen. Het demonstratierecht is een fundamenteel recht, verankerd in de Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Grondrechten van burgers horen te worden gerespecteerd. Ons standpunt is vandaag de dag dan ook niet veranderd: de overheid moet demonstraties mogelijk maken en beschermen. Wat wel is veranderd, is dat er steeds meer demonstraties zijn en er veel discussie is over waar de grenzen liggen.
- Gesprekken met burgers: We interviewen burgers over hun ervaringen met demonstreren en vragen hoe zij de invloed van de overheid hierbij ervaren. Heeft u een signaal dat u met ons wil delen, dan horen wij dit graag.
- Gesprekken met demonstranten: We verzamelen ervaringen en horen welke behoeften zij hebben ten opzichte van de overheid.
- Inventarisatie van klachten: We onderzoeken de klachten en signalen over demonstraties die sinds 2018 bij ons zijn binnengekomen.
- Overleg met vijf gemeenten: We spreken met de lokale driehoek (burgemeester, politie en Openbaar Ministerie) van vijf gemeenten. We vragen hoe zij demonstraties mogelijk maken en beschermen, maar ook welke beperkingen ze opleggen en welke dilemma’s ze daarbij tegenkomen.
- Gesprekken met de Rijksoverheid: Omdat de Rijksoverheid verantwoordelijk is voor het waarborgen van het demonstratierecht, gaan we in gesprek met de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Justitie & Veiligheid (J&V) over hun rol hierin.
- Overleg met politie, Openbaar Ministerie en experts: Daarnaast spreken we met de politie, het OM en deskundigen. En voeren we een literatuuronderzoek uit.
Met deze aanpak willen we in kaart brengen hoe de overheid omgaat met demonstraties en welke verbeteringen mogelijk zijn.
