De Nationale ombudsman wil dat het Openbaar Ministerie (OM), wanneer het strafzaken zelf afhandelt, dringend meer oog heeft voor slachtoffers. Bij zaken die niet voor de rechter komen, wordt met de belangen van slachtoffers te weinig rekening gehouden. De toegang tot recht staat daarmee voor hen onder druk. Dat schrijft hij in een brief aan demissionair ministers Grapperhaus en Dekker.
Het OM kan voor veel voorkomende strafbare feiten zelf een straf opleggen met het geven van een zogenoemde strafbeschikking. Dat kan bijvoorbeeld een geldboete, een taakstraf of een schadevergoeding zijn. Maar slachtoffers worden hierbij onvoldoende betrokken. Zo zijn ze slechter af dan wanneer een zaak wel voor de rechter komt.
De ombudsman wil daarom dat het OM, wanneer het zaken zelf afhandelt, meer rekening houdt met de positie van het slachtoffer. De wetgever moet de belangen van het slachtoffer voldoende waarborgen in regelgeving. Onlangs schreven de ministers aan de Tweede Kamer dat zij geen aanleiding zien om te onderzoeken hoe meer recht kan worden gedaan aan slachtoffers in deze zaken. De ombudsman schrijft in zijn brief dat hij wel degelijk een reden ziet om regelgeving en praktijk op dit punt tegen het licht te houden.
Positie slachtoffers
Bij strafzaken die voor de rechter komen is wél ruimte voor het slachtoffer. Die heeft letterlijk een stem in het strafproces. Dat kan bijdragen aan het herstel van emotionele schade. Ook krijgt het slachtoffer zo de gelegenheid om zaken toe te lichten, zoals een verzoek om schadevergoeding. De laatste jaren is de positie van slachtoffers, in zaken die voor de rechter komen, in de wetgeving versterkt. Maar bij de strafbeschikking blijft dat achter. De focus rondom de strafbeschikking ligt vooral op een efficiënte afhandeling en niet op de belangen van slachtoffers. Dat is niet behoorlijk, vindt de ombudsman.
Aandacht voor slachtoffers
Slachtofferhulp Nederland en slachtofferadvocaten spraken eerder ook hun zorgen uit tegen de ombudsman. Zij constateren dat het OM, mede als gevolg van coronamaatregelen, steeds meer en ook zwaardere zaken zelf afhandelt. Dan is het dus des te meer van belang dat het OM aandacht heeft voor slachtoffers, zegt de Nationale ombudsman.
Update 24 maart 2023
Op 9 maart en 9 december 2022 reageerden de aangeschreven ministers op de oproep van de ombudsman om dringend meer aandacht te hebben voor slachtoffers bij strafbeschikkingen. Daaruit blijkt dat de ministers over verschillende punten anders denken dan de ombudsman. De Nationale ombudsman heeft de ministers op 22 maart 2023 dan ook per brief laten weten dat hij zich zorgen blijft maken. Dan gaat het er met name om dat het OM nog altijd keuzes maakt die met zich kunnen meebrengen dat een slachtoffer van een misdrijf onvoldoende toegang tot recht heeft. Ook al zijn die keuzes wettelijk toegestaan. Hij maakt zich zorgen of het OM de behoeften van slachtoffers wel genoeg meeweegt, voordat het bijvoorbeeld besluit tot een strafbeschikking. Om dat perspectief werkelijk te kunnen meewegen en daarop in te spelen, moet het OM proactief kijken wat de behoeften van het slachtoffer zijn. En zo voorkomen dat slachtoffers die hun stem willen laten horen op een zitting, genoegen moet nemen met een plek aan de zijlijn. De strafbeschikking van het OM en de rol van het slachtoffer daarbij, houden de aandacht van de ombudsman. Klachten van slachtoffers of signalen uit andere hoek kunnen dan ook aanleiding zijn om dit onderwerp in de toekomst nogmaals te agenderen.
