Ombudsman: Gemeente handelde onbehoorlijk bij klachten over komst AZC Albergen

Onrust na aanwijzing door het Rijk

In augustus 2022 wees het Rijk voor het eerst zelf een locatie aan voor een asielzoekerscentrum (AZC). De keuze voor een oud hotel in Albergen leidde tot grote onrust. Door de betrokkenheid van meerdere overheden raakten bewoners het overzicht kwijt, wat de onvrede verder aanwakkerde. De situatie escaleerde in protesten, brandstichting en bedreigingen richting de burgemeester.

Klachtafhandeling schoot tekort

Inwoners dienden daarna klachten in over het optreden en de communicatie van de gemeente. Door capaciteitsproblemen werd de afhandeling uitbesteed aan een advocatenkantoor. Ook liet de gemeente zich tijdens de klachtenprocedure vertegenwoordigen door een ander advocatenbureau en waren gemeenteambtenaren zelf niet aanwezig bij de hoorzitting. Daardoor zaten inwoners soms tegenover vier advocaten, zonder daarbij iemand van de gemeente te spreken. Zij voelden zich niet gehoord en soms zelfs geïntimideerd, wat ertoe leidde dat sommigen afzagen van een hoorzitting.

Reinier van Zutphen: "Ik begrijp dat de gemeente in een lastige situatie zat. Maar door de keuzes die zijn gemaakt, was de gemeente tijdens de klachtbehandeling nauwelijks zichtbaar. Alleen strikt de procedures volgen is niet genoeg. De gemeente had beter moeten letten op de emoties en de impact op de betrokken inwoners. Door de gekozen aanpak voelden zij zich niet gezien."

Gesprek burgemeester

Ondanks inspanningen van de gemeente is de spanning in Albergen nog steeds groot en blijft het vertrouwen tussen inwoners en overheid kwetsbaar. Dat maakt het moeilijk om samen tot oplossingen te komen.
Van Zutphen benadrukt dat beide partijen moeten investeren in herstel van vertrouwen. Hij spreekt hier volgende maand over met de burgemeester.

Verharding in het hele land

De ombudsman ziet landelijk steeds meer klachten bij de komst van nieuwe AZC’s. Het gesprek stokt, het debat verhardt en soms slaat de onrust om in bedreigingen. Volgens Van Zutphen gaat het niet om gelijk
of ongelijk. Als samenleving zullen mensen die bescherming nodig hebben in ons land moeten opvangen. Dat vraagt wat van beide kanten, zowel gemeente als inwoner.

Belang van de spreidingswet

Vorig jaar riep de ombudsman de Eerste Kamer op voor de spreidingswet te stemmen. De situatie in Albergen laat volgens Van Zutphen de noodzaak van de wet zien, die bedoeld is om asielzoekers evenredig over gemeenten te verdelen. Zolang sommige gemeenten onevenredig veel opvang verzorgen, blijven verschillen en daarmee maatschappelijke onrust bestaan. De wet biedt ruimte om stabiele en duurzame opvanglocaties te realiseren, wat de rust ten goede komt. 

Dat de formerende partijen nu aangeven de wet te willen behouden, vindt de ombudsman positief, maar zijn zorgen blijven. 'Het gaat niet alleen om wat er in de wet staat, maar om hoe de wet in de praktijk wordt uitgevoerd. Daarvoor hebben gemeenten hulp en duidelijkheid van het Rijk nodig, geen zwabberend beleid. Pas dan kunnen zij, samen met hun inwoners, de opvang vormgeven.’

Eerlijk tegenover de burger

Van Zutphen waarschuwt dat participatie daarbij vaak wordt ingezet om steun te krijgen voor plannen die feitelijk al vaststaan. Eerlijk zijn tegen de burger betekent aangeven waar inwoners geen invloed hebben en
waar zij wél kunnen meedenken, bijvoorbeeld over de inrichting van de opvang. Om inwoners helderheid te geven en overheden te stimuleren participatie zorgvuldig vorm te geven, presenteert de ombudsman volgend jaar een Ombudsvisie participatie.