Het Openbaar Ministerie (OM) heeft na tussenkomst van de Nationale ombudsman een sepotcode aangepast. Het OM komt daarmee terug op onzorgvuldige beslissingen in de klachtenprocedure. De ombudsman ziet al jaren problemen in hoe het OM klachten van burgers over sepotbesluiten behandelt en motiveert. ‘Burgers kunnen zich hier nauwelijks tegen verdedigen. Tussenkomst van de ombudsman zou niet nodig moeten zijn’, aldus Van Zutphen.
Geen mishandeling maar noodweer
De man die zich bij de ombudsman meldde, werd verdacht van mishandeling. Hij had ingegrepen toen een beveiliger van een kroeg op een jongen zat die geen lucht leek te krijgen. Pas drie jaar later besloot het OM de zaak niet te vervolgen, onder registratie van sepotcode ‘oud feit’. De man vond dit onterecht: hij handelde uit noodweer. Ook had hij geen strafblad, met deze code zou dat veranderen. De ombudsman vroeg het OM naar de man te luisteren en opnieuw te kijken of dit aanleiding gaf om de code aan te passen. Pas na herhaalde tussenkomst van de ombudsman gaf het OM toe dat het ging om noodweer. Dat is een situatie waarin iemand een strafbaar feit pleegt om zichzelf of een ander te beschermen. Vervolgens werd de sepotcode aangepast en ook de registratie op het strafblad.
Grote gevolgen
Een sepot is een beslissing van het OM om een strafzaak niet verder te behandelen. De code geeft aan waarom het OM dat besluit nam. Ook wanneer je als verdachte niet wordt vervolgd, kan een sepotcode nog steeds grote gevolgen hebben. Zoals het mislopen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG), met verlies van een baan tot gevolg. Een (ex)verdachte die het niet eens is met de sepotcode, kan daarover niet naar de rechter stappen. Een burger kan alleen gebruiken maken van de klachtenprocedure van het OM. Als die klachtbehandeling niet naar tevredenheid verloopt, kun je terecht bij de ombudsman. Van Zutphen ziet het aantal klachten hierover de afgelopen jaren sterk stijgen.
Motivering schiet tekort
De ombudsman gaf in 2022 al zijn zorgen aan bij het College van procureurs-generaal en sprak de minister van Justitie en Veiligheid aan op zijn verantwoordelijkheid. Recent onderzoek van de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad stelt ook dat de motivering van sepotbeslissingen zelf vaak onvoldoende is. Van Zutphen is blij dat dit rapport er ligt: "Het rapport bevestigt wat burgers ons vertellen: de toekenning van sepotcodes door het OM verloopt niet foutloos en de uitleg van de sepotbeslissing laat nog vaak te wensen over."
Reinier van Zutphen: "Het is belangrijk dat het OM klachten serieus neemt en vanaf het eerste moment goed luistert naar wat de burger zegt. Dat betekent dat het OM na een klacht over een sepotcode persoonlijk contact opneemt en, als het bij de code blijft, goed uitlegt waarom de argumenten van de burger niets veranderen. In de praktijk gebeurt dat te weinig. Deze zaak laat dat goed zien."
In gesprek met OM
De ombudsman is positief dat het OM zijn eerdere beslissing in de zaak aanpaste. Wel vindt hij dat het OM deze conclusie eerder had kunnen en moeten trekken. Dat had de burger, maar ook het OM, een vervolgprocedure bij de Nationale ombudsman bespaard. Van Zutphen hoopt dat de klacht bijdraagt aan een bredere cultuurverandering. Hij is benieuwd welke stappen het OM neemt om de klachtbehandeling te verbeteren en gaat hier binnenkort over in gesprek met het OM.
