Het handelen van de overheid heeft grote gevolgen voor de leefbaarheid. Het gaat om de omgeving waar mensen wonen, werken en leven. Hoe worden gebieden (her)ingericht? Krijgen burgers de informatie waar ze recht op hebben? Wat gaat de overheid doen voor de Groningers in het aardbevingsgebied en voor hun kinderen? In 2020 richten wij ons met het nieuwe thema Leefbaarheid eerst op de energietransitie, de invoering van de Omgevingswet en de gevolgen van de gaswinning in Groningen. Gedurende het jaar zullen we meer onderwerpen toevoegen aan het thema Leefbaarheid.
Op de agenda in 2020
Energietransitie
De overheid moedigt burgers aan zowel hun huis als hun vervoersmiddel te verduurzamen, bijvoorbeeld door middel van zonnepanelen, een warmtepomp en elektrische auto. Hier hangt alleen een hoog prijskaartje aan, en verschillende kwetsbare groepen kunnen de financiële gevolgen van de energietransitie niet of moeilijk dragen. Ook stellen veel burgers verduurzaming uit, omdat onduidelijk is wat zij aan steun van de overheid kunnen verwachten. Instanties zoals het Nibud hebben hier hun zorgen al over uitgesproken. De Nationale ombudsman verkent onder andere wat burgers met betrekking tot de energietransitie (meer) van de overheid mogen verwachten. Heeft de overheid bijvoorbeeld een rol in het in goede banen leiden van informatie over verduurzaming? En heeft zij een rol in het mogelijk maken van de energietransitie voor wie geen geld heeft?
Omgevingswet: de overheid toegankelijk voor alle burgers?
De Omgevingswet moet de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen en samenvoegen. De Omgevingswet zal op 1 januari 2022 in werking treden. De inwerkingtreding heeft grote gevolgen voor zowel de overheid als de burgers. Zo wordt van burgers veel meer verwacht. Bijvoorbeeld dat zij in staat zijn een traject om mee te kunnen praten organiseren of daar zelf ook aan meedoen. De Nationale ombudsman ging in 2019 in gesprek met instanties die bij de wet betrokken zijn (het ministerie BZK, gemeenten) over een aantal vragen: Waar kan een betrokken persoon die zich onvoldoende betrokken voelt terecht? Hoe houdt de overheid toezicht? Hoe is de klachtbehandeling geregeld? In 2020 en 2021 richt de Nationale ombudsman zich op de toegankelijkheid van de Omgevingswet voor alle burgers. Daarbij moet voorkomen worden dat burgers van het kastje naar de muur worden gestuurd.
Gevolgen van gaswinning
De grootschalige gaswinning in Groningen leidde tot verzakkingen van de bodem en tot aardbevingen. Dit is ingrijpend voor de leefbaarheid van het gaswinningsgebied. Ook in 2020 blijft de Nationale ombudsman betrokken bij de burgers in het bevingsgebied in Groningen. Om te beginnen bezoekt de ombudsman in februari het gebied opnieuw en voeren we gesprekken met betrokkenen. Waar nodig blijft de ombudsman de overheid aanspreken op haar verantwoordelijkheid. Uiteraard blijven we individuele klachten behandelen en zo nodig onderzoek doen. In de afgelopen jaren bezocht de Nationale ombudsman het bevingsgebied meerdere keren. Ook deed de ombudsman oproepen om aandacht te hebben voor het burgerperspectief, de sociale samenhang en het belang van herstel van het vertrouwen. Ook is er sprake van “bestuurlijke spaghetti”, waardoor er voor inwoners niet één loket is waar zij terecht kunnen. Inmiddels is een aantal stappen gezet en neemt de overheid de verantwoordelijkheid voor de schadevergoedingen en de versterkingsoperatie. Toch verkeren nog steeds veel inwoners in onzekerheid over vergoeding van schade en de vraag of en wanneer hun woning voor versterking in aanmerking komt en welke inbreng zij daar zelf bij kunnen hebben. Ook is de wachttijd voor een beslissing wordt genomen lang.
