Schengen Informatie Systeem is zwarte lijst met verstrekkende gevolgen

Op deze pagina

    Nieuwsbericht
    Foto van dossierkasten

    De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, heeft kritiek op de manier waarop de IND ongewenste vreemdelingen signaleert in het Schengen Informatie Systeem. Uit zijn onderzoek blijkt dat door een lichtvaardige uitvoering veel mensen makkelijk in het systeem geregistreerd worden, terwijl zij geen gevaar voor de veiligheid of de openbare orde vormen. Brenninkmeijer spreekt van een zwarte lijst met verstrekkende gevolgen. Ook vindt hij de informatievoorziening aan gesignaleerde mensen onder de maat. Hij doet een aantal concrete aanbevelingen om de manier van signaleren te verbeteren.

    Het Schengen Informatie Systeem (SIS) is een gemeenschappelijk opsporingsysteem voor politie en justitie van de 25 Schengenlanden. Na het wegvallen van de controle bij de binnengrenzen, is het één van de middelen om de openbare orde en veiligheid te handhaven. Het bevat ondermeer gegevens over ongewenste vreemdelingen, vermiste personen en gestolen voertuigen. Het onderzoek van de Nationale ombudsman heeft zich uitsluitend gericht op de signalering door Nederland van 'ongewenste vreemdelingen'. Het is in veel gevallen de Koninklijke Marechaussee (KMar) die een voorstel tot signalering doet. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beslist over de plaatsing in het systeem.

    Aanleiding voor het onderzoek van de ombudsman was een verzoek van de commissie Meijers, de permanente commissie van deskundigen in internationaal vreemdelingen-, vluchtelingen- en strafrecht.

    Criteria

    De ombudsman heeft kritiek op de wijze waarop de IND de criteria voor signalering nu gebruikt om te beoordelen of iemand in het SIS wordt gesignaleerd. Deze criteria maken het mogelijk iemand al te signaleren voor een kleine overschrijding van de verblijfstermijn. Daarbij komt dat het signaleren vaak een automatisme is, waardoor er geen afweging plaatsvindt tussen het belang van de vreemdeling (toegang tot het Schengengebied) en het belang van de staat (waarborgen veiligheid en openbare orde). Hierdoor zitten veel mensen in het SIS voor een lichte misstap terwijl zij helemaal geen gevaar vormen voor de veiligheid of openbare orde. De Nationale ombudsman is van oordeel dat -gezien de ingrijpende gevolgen voor de betrokkenen- per geval zorgvuldig beoordeeld moet worden of de signalering het doel dient, namelijk handhaving van de openbare veiligheid.

    Zwakke rechtspositie

    Ook is de informatievoorziening aan mensen die (mogelijk) gesignaleerd worden als ongewenst vreemdeling, onvoldoende. Een deel van hen krijgt dit nu alleen mondeling te horen en vaak op een moment dat hun vliegtuig bijna vertrekt. In deze hectiek zijn de gevolgen van een signalering mensen niet altijd duidelijk. Bovendien worden zij er niet op gewezen hoe zij een onjuiste signalering kunnen aanvechten.Dit verzwakt hun rechtspositie.

    Aanbevelingen

    De Nationale ombudsman doet de minister van Justitie een aantal aanbevelingen om de manier van signaleren te verbeteren. Zo vindt hij het noodzakelijk dat de minister serieus nadenkt over wie de overheid werkelijk in het SIS wil opnemen en bij het signaleren oog heeft voor de gevolgen voor de betrokkene. Ook vindt de ombudsman het belangrijk dat mensen die (mogelijk) gesignaleerd worden, voortaan op papier krijgen wat dit voor gevolgen heeft en hoe zij voor hun recht kunnen opkomen.

    Verstrekkende gevolgen

    Signalering in het SIS heeft tot gevolg dat iemand gedurende meerdere jaren geen toegang meer wordt verleend tot het Schengengebied. Het SIS is daarmee een zwarte lijst met verstrekkende gevolgen, aldus de ombudsman. De meest voorkomende reden waarom iemand nu in het SIS geregistreerd wordt, is dat hij bij een eerder verblijf slechts enkele dagen langer is gebleven dan toegestaan. Bij een volgend bezoek kan iemand hier dan bij verrassing mee geconfronteerd worden, waardoor hij rechtsomkeert moet maken of in vreemdelingenbewaring geplaatst wordt. Dit laatste overkwam een vrouw uit de Verenigde Staten die Kerst kwam vieren bij haar ouders in Nederland.