Gemeenten moeten duidelijk maken wanneer ze wel of niet regels voor de woon- en leefomgeving van hun inwoners handhaven en hoe zij omgaan met verzoeken van inwoners om handhaving. Dit is belangrijk omdat er vaak een groot verschil is tussen wat burgers verwachten en wat een gemeente kan waarmaken. De burger moet weten waar hij aan toe is. Dat is belangrijk voor het vertrouwen van mensen in hun gemeente. Dit stelt de Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, in een vandaag verschenen rapport. De ombudsman heeft spelregels opgesteld die bijdragen tot de behoorlijke behandeling van verzoeken om handhaving.
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van een aantal regels voor de ruimtelijke ordening, wonen of geluid- en milieuhinder. Die regels hebben bijvoorbeeld te maken met het bouwen van een garage, plaatsen van lichtmasten bij een sportveld, geluidsoverlast van een bedrijf in een woonwijk of parkeren. Bij overtreding van de regels is een gemeente in beginsel verplicht handhavend op te treden. Maar een gemeente kan ook besluiten niet of pas later op te treden, omdat het bijvoorbeeld mogelijk is om de situatie te legaliseren. Een gemeente zal dus vaak een afweging moeten maken tussen de belangen van meer mensen. Regelmatig zoeken mensen contact met de Nationale ombudsman omdat zij vinden dat hun gemeente niets doet met hun verzoek om op te treden. De klachten waren de aanleiding om samen met een aantal gemeenten en deskundigen de problemen bij handhaving in kaart te brengen.
Onderzoek
Uit de praktijk van de ombudsman blijkt dat inwoners er vooral over klagen dat ze niets horen van hun gemeente op hun verzoek om op te treden tegen een illegale situatie. Andere klachten zijn dat een beslissing van de gemeente onduidelijk is of dat een gemeente partijdig lijkt omdat tegen de overtreder niet wordt opgetreden. Soms zijn langdurige en kostbare procedures nodig voordat iemand zijn gelijk krijgt. En soms biedt zelfs een rechterlijke uitspraak geen oplossing voor het conflict. Van hun kant vinden gemeenten het een probleem dat er weinig ambtenaren zijn om te handhaven, dat sommige kwesties soms jaren duren vanwege juridische procedures en dat interne afstemming over de kwestie moeilijk is. Lastig is ook dat persoonlijke en politieke belangen een rol kunnen spelen en dat in geval van burenruzies gemeenten niet direct een taak voor zichzelf zien weggelegd.
Spelregels
De Nationale ombudsman heeft spelregels opgesteld voor gemeenten hoe zij behoorlijk kunnen omgaan met handhavingsverzoeken en signalen van hun inwoners. Belangrijk is dat de burger weet waar hij aan toe is. Een gemeente moet toezien op naleving van de regels en consequent handhaven. Als de gemeente besluit niet of pas later te handhaven moet dat duidelijk zijn en moet helder zijn wat de reden is. Een gemeente moet betrokkenheid laten zien door persoonlijk contact te zoeken met de inwoners die het aangaat en uitleg te geven over wat de gemeente wel of niet kan doen. Als de zaak samenhangt met een conflict tussen buren, mag van een gemeente een actieve rol verwacht worden door zelf te bemiddelen of te verwijzen naar deskundigen. Een gemeente moet altijd recht doen aan de strekking van de uitspraak van de rechter.
